‘सुलभ मूल्यमा गुणस्तरीय इन्जिनियरिङ शिक्षा प्रदान गर्ने हिलसाइडको उद्धेश्य हो’

भोजपुरमा जन्मिएका गोपिकृष्ण न्यौपाने कोटेश्वरस्थित हिलसाइड इन्जिनियरिङ कलेजका प्रबन्ध निर्देशक हुन् । एसएलसीसम्मको शिक्षा भोजपुरबाटै पुरा गरेका न्यौपानेले महेन्द्र मोरङ आदर्श बहुमुखी क्याम्पस विराटनगरबाट स्नातक तहसम्मको अध्ययन पुरा गरे । त्यस्तै, त्रिभुवन विश्वविद्यालय केन्द्रीय क्याम्पसबाट एमबीए सम्मको अध्ययन गरेका न्यौपाने कानुनका ज्ञातासमेत हुन् । उनले कानुनमा स्नातकोत्तर गरेका छन् । झण्डै २४ वर्ष चौधरी ग्रुपमा महाप्रबन्धक भूमिकामा रहेर काम गरेका न्यौपानेसँग १० वर्ष माच्छापुच्छ्रे बैंकमा सन्चालकको जिम्मेवारीमा रहेर काम गरेको अनुभव छ । यसैगरी, नेपाल अटो मोबाइल्स डिलर्स एसोसिएसन (नाडा) र हस्पिटल एसोसिएसनको पूर्व महासचिवसमेत भइसकेका न्योपाने उदयपुर सिमेन्टको महाप्रबन्धक भूमिकामा समेत थिए । हिजोआज भने न्यौपाने कोटेश्वरस्थित हिलसाइड इन्जिनियरिङ कलेजमा भेटिन्छन् । उनीसँग नेपालमा इन्जिनियरिङ शिक्षाको विगत, वर्तमान र भविष्यमाथि केन्द्रीत रहेको गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश :

यतिबेला नेपालमा इन्जिनियरिङ शिक्षाको अवस्था कस्तो छ ?

नेपालको इन्जिनियरिङ शिक्षा दक्षिण एसियामै राम्रो मानिन्छ । विशेषगरी इन्जिनियरिङ र मेडिकल शिक्षा नेपालमा उत्कृष्ट पढाइ हुन्छ भन्ने छाप बसेको छ । वास्तवमा यो हो पनि । किनभने, नेपालको तुलनामा अन्य देशमा इन्जिनियरिङ अध्ययन गर्ने विद्यार्थीलाई प्रयोगात्मक सिकाइका लागि माइलेज पाउन गाह्रो छ । नेपालको विकास निर्माणको गति भिन्न भएका कारण विद्यार्थीहरुलाई अध्ययनको अवसर मिलिरहेको छ । यतिबेला समृद्ध नेपाल बनाउने सदिक्षाका साथ देश अघि बढीरहेको छ । त्यसका लागि सबैभन्दा मूल कुरा भनेको सडक, विमानस्थल, हाइड्रोपावर लगायतका पूर्वाधार बन्न जरुरी छ । तर, पछिल्लो समय कक्षा १२ अध्ययन गर्ने बित्तिकै विदेशिने प्रतिस्पर्धा चलिरहेको छ । जसकारण गत वर्षदेखि इन्जिनियरिङ अध्ययन गर्ने विद्यार्थी कम भएको हो कि भन्ने छ ।

नेपालको इन्जिनियरिङ शिक्षा उत्कृष्ट भनिरहँदा विदेशी विद्यार्थीलाई नेपालमा इन्जिनियरिङ अध्ययनका लागि किन आकर्षित गर्न सकिएको छैन ?

भारतमा मेडिकल शिक्षामा भएको कोटा सिस्टमका कारण त्यहाँबाट एमबीबीएस अध्ययनका लागि विद्यार्थी नेपाल आउने गरेको कुरा साँचो हो । इन्जिनियरिङमा भने भारतमा छ्याछ्याप्ती पढाई हुन्छ । तर, पढाई खासै राम्रो छैन । विश्वविद्यालयभन्दा बाहेक त्यहाँ काउन्सिलले मान्यता नदिएका कलेजहरुमा पनि इन्जिनियरिङ पढाइ हुन्छ । त्यसैले नेपालमा इन्ट्रान्समा फेल भएका केही विद्यार्थीहरु भारतमा गएर पनि अध्ययन गरेको पाइन्छ । तर, कतिपय विद्यार्थीहरु काउन्सिलले मान्यता नदिएको कलेजमा अध्ययन गर्दा फसेका पनि छन् । त्यसैले भारतको तुलनामा नेपालको इन्जिनियरिङ शिक्षा धेरै राम्रो छ । तर, विदेशी विद्यार्थीलाई नेपालमा इन्जिनियरिङ अध्ययनका लागि आकर्षण गर्नका लागि शिक्षा मन्त्रालय, विश्वविद्यालय र विश्वविद्यालय अनुदान आयोगले केही नीतिगत व्यवस्था गर्न जरुरी छ । त्यसका बारेमा हामीले छलफल चलाइरहेका छौँ । यदि हामीले दिएका सुझावका आधारमा सम्बन्धित निकायले चासो देखाएर नीतिगत व्यवस्था गरेको अवस्थामा विदेशी विद्यार्थीलाई इन्जिनियरिङ अध्ययनका लागि नेपाल भित्र्याउन सकिन्छ ।

यतिबेला नेपालको सन्दर्भमा इन्जिनियरिङ शिक्षामा कुन चाहिँ बिधाको स्कोप बढी छ ?

सिभिल भनेको त सिभिल नै हो । पहिलादेखि नै इन्जिनियर भनेर त्यही सिभिल इन्जिनियरलाई नै चिनिन्थ्यो । नेपालमा धेरै भौतिक पूर्वाधार बन्न बाँकी छन् । सडक, विमानस्थल बिस्तार, सुररुङ मार्ग, रेलवे, फास्टट्राक लगायतका आयोजनाहरु बनिरहेका छन् । केही बन्ने सुरसारमा छन् । यी सबै ठाउँमा सिभिल इन्जिनियरहरुकै आवश्यकता पर्दछ । त्यतिमात्र होइन आफ्नै एउटा कन्सल्टेन्सीमार्फत विभिन्न डिजाइन गरेर पनि सिभिल इन्जिनियरले जीविकोपार्जन गर्न सक्छ । त्यसैले नेपालको सन्दर्भमा इन्जिनियरिङ सबैभन्दा बढी स्कोप भएको क्षेत्र सिभिल नै हो । त्यसैले हिलसाइडमा पनि सिभिल इन्जिनियरिङका विषय पढाई हुन्छ ।

नेपालमा अध्ययन गरेका इन्जिनियरहरुलाई नेपालमै रोक्न सकिएको छैन नि किन ?

धेरै इन्जिनियरहरु नेपालमै रोजगार छन् । अहिले विभिन्न स्थानीय तहले इन्जिनियरहरु मागिरहेका छन् । तर, सोचेजस्तो भने भएको छैन । नेपालमा ७५३ स्थानीय निकाय छन् । त्यसका सबै वडामा एकजना सिभिल इन्जिनियर नियुक्त गर्नुपर्छ । अहिले सडक बिस्तारदेखि नयाँ सडक खन्ने र भौतिक पूर्वाधारका विषयमा इस्टिमेट गर्नका लागि नगर÷गाउँपालिकाका प्रमुख नै इन्जिनियर भइरहेको अवस्था छ । बिना प्राविधिक पहाडमा भौतिक संरचना बिस्तार गर्दा बाढी पहिरोबाट क्षति हुने डर हुन्छ । त्यसैले राम्रोसँग सुपरिभिजनसहित इन्जिनियरिङ डिजाइन गराएर भौतिक पूर्वाधारको विकास गर्यौं भने त्यो दिगो हुन्छ । तर, त्यसका लागि हरेक वडामा एकजना इन्जिनियरको आवश्यकता छ । त्यो राज्यले पूरा गर्नुपर्छ । जसले गर्दा दक्ष जनशक्ति विदेश पलायन हुने अवस्था पनि आउँदैन ।

यतिबेला नेपालमा इन्जिनियरिङ शिक्षाका चुनौतिहरु के–के हुन् ?

अहिले इन्जिनियरिङ शिक्षामा ठूलो चुनौति भनेको कक्षा १२ पास भएलगत्तै विद्यार्थीको विदेश पलायन हुनु हो । यनीहरुलाई कामसँगै पढाईको व्यवस्था गर्न नसक्ने हो भने यसले विकराल रुप लिन सक्छ । हिजोका दिनमा इन्जिनियरिङ अध्ययन गरेका विद्यार्थीले फिल्डमा गएर काम गर्न नसक्ने एउटा चुनौति थियो । त्यसैलाई मध्यनजर गर्दै पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालयले अध्ययनपछि तीन महिना अनिवार्य इन्टर्नशीप गर्नुपर्ने गरी कोर्स डिजाइन गरेको छ । यस्तो कोर्स डिजाइन गर्ने पहिलो विश्वविद्यालय नै पूर्वाञ्चल हो । अहिले इन्जिनियरिङ अध्ययन गरेका विद्यार्थीको ४० नम्बरको आन्तरिक मूल्यांकन गरिन्छ । यसमा राम्रोसँग उत्तीर्ण गर्ने विद्यार्थीले ६० नम्बरको परीक्षामा राम्रो अंक प्राप्त गर्दछ । जसले गर्दा पास रेट पनि बढ्ने भयो ज्ञान पनि राम्रोसँग प्राप्त हुने भयो ।

नेपालमा अहिले इन्जिनियरहरुले कति आम्दानी गर्छन् ?

औसतमा नेपालका इन्जिनियरहरुले मासिक ५० हजारभन्दा बढी आम्दानी गर्छन् । कुनै इन्जिनियर विदेश नै गयो भने पनि उसले मासिक ४ देखि ५ लाख रुपैयाँसम्म कमाउँछ । रेमिट्यान्सले चलेको हाम्रो जस्तो मुलुकका लागि दक्ष जनशक्ति बाहिर जाँदा उसले पठाउने रेमिट्यान्स पनि बढी हुन्छ । अहिले दक्षिण कोरियाको एउटा पानी जहाज बनाउने कम्पनीले सयजना भन्दा बढी इलेक्ट्रिकल इन्जिनियर माग गरिरहेको छ । तर, नेपालमा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियर पर्याप्त मात्रामा उत्पादन नै हुन सकेको छैन । हामीले पनि केही समय अघि रिसर्चका लागि इन्जिनियरहरुको आवेदन माग गरेका थियौँ । त्यसमा एकजनाको पनि आवेदन परेन । तर, बजारमा इन्जिनियरहरु बेरोजगार भए भन्ने हल्ला छ । त्यो होइन, उनीहरु एउटा न एउटा काममा व्यस्त भइरहेका छन् । तर, उनीहरुले पारिश्रमिक चाहिँ सन्तोषजनक छैन ।

हिलसाइडले चाहिँ कुन–कुन विधामा इन्जिनियरिङ अध्यापन गराइरहेको छ ?

हामीले सिभिल, इलेक्ट्रिकल, मास्टर इन इलेक्ट्रीकल पावर इन्जिनियरिङ लगायतका विषय अध्यापन गराउँछौँ । त्यस्तै, कन्स्ट्रक्सन म्यानेजमेन्ट पनि हामीले अध्यापन गराउँदै आएका छौँ । जसअन्तर्गत सिभिल इन्जिनियरिङमा ९६, इलेक्टिङकलमा ४८ र मास्टरमा २० सीटमा भर्ना लिन्छौँ । अब छिट्टै कम्प्युटर इन्जिनियरिङको कोर्स पनि सुरुवात गर्दैछौँ ।

इलेक्ट्रिकल इन्जिनिरिङ किन पढ्ने ? यसबारेमा थोरै बताइदिनुहोस् न ।

अहिले सिभिल पछि असाध्यै धेरै स्कोप भएको विषय भनेको इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङ हो । जुन विषय हामीले हिलसाइडमा अध्यापन गराउँदै आएका छौँ । नेपालमा पछिल्लो समय हाइड्रोपावरहरु धमाधम बन्ने क्रममा छन् । त्यसका लागि हजारौं संख्यामा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरको आवश्यकता पर्दछ । त्यस्तै, इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङ अध्ययन गरेको मानिस कम्युनिकेशनको क्षेत्रमा पनि जान सक्छ । जस्तै, एनटिसी, एनसेल जस्ता दूरसञ्चार सेवा प्रदायक संस्थामा पनि ठूलो संख्यामा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरको माग हुन्छ । त्यस्तै, ठूला–ठूला अपार्टमेन्ट निर्माण हुँदा होस् वा अण्डरग्राउण्डेड सडकमा वायरिङका लागि इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरको ठूलो माग हुन्छ । इलेक्ट्रिकल कुरा हाम्रो जीवनचर्यासँगै जोडिएको विषय हो । तर, इलेक्ट्रिकल किन पढ्ने ? पढेपछि यसको स्कोप के छ भन्ने बारे धेरै विद्यार्थी अन्योलमा छन् । त्यसैले म के भन्न चाहन्छु भने इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङको स्कोप धेरै छ । हाम्रो कलेजबाटै उत्तीर्ण भएको इन्जिनियरहरु पनि नेपाल विद्युत प्राधिकरण, नेपाल टेलिकम, एनसेल लगायतका संस्थामा आवद्ध भइ काम गर्दै आउनुभएको छ । कतै जागिर पाइएन भने पनि यो विषय पढेको विद्यार्थीले आफैं व्यवसाय गरेरसमेत आफ्नो गुजारा चलाउन सक्दछन् ।

नेपालमा इन्जिनियरिङ अध्ययन महँगो छ, यसलाई मध्यम वर्गीय परिवारका छोराछोरीले पनि पढ्न सक्ने गरी सर्वसुलभ बनाउन के गर्नुपर्ला ?

हिलसाइड कलेज अफ इन्जिनियरिङको सन्दर्भमा कुरा गर्ने हो भने हाम्रोमा इन्जिनियरिङ अध्ययनको शुल्क अत्यन्तै कम छ । मध्यम वर्गीय परिवारका विद्यार्थीलाई लक्षित गरेर नै हामीले यो कलेजको स्थापना गरेका हौँ । हामीले इन्टर्नसीपका लागि अरुण काबेली हाइड्रोपावरसँग सम्झौता गरेका छौँ । हाम्रा विद्यार्थीले त्यहाँ गएर तीन महिना निःशुल्क इन्टर्नसीप गर्न पाउनुहुन्छ । तीन महिनासम्म उहाँहरुलाई खाने बस्ने व्यवस्था कम्पनीले नै गर्छ । साथै, पकेट खर्चस्वरुप मासिक ५ हजार रुपैयाँ पनि दिने व्यवस्था गरिएको छ । शुल्कको कुरा आउँदा हाम्रो जम्मा शुल्क भनेको ११ लाख ४० हजार हो । त्यसमा पनि २ लाख ९० रुपैयाँ जनरल छुट गरेका छौँ । त्यस्तै, महिला, दुर्गम एवम् पिछडिएका वर्ग, अपाङ्गता भएकाहरुलाई थप छुटसमेत दिँदै आएका छौँ । अब अरुले के गर्नुभएको छ कति शुल्क लिनुभएको छ त्यो चाहिँ थाहा भएन ।

इन्जिनियरिङ अध्ययनका लागि हिलसाइड नै किन रोज्ने ?

हामी मध्यम वर्गीय परिवारका विद्यार्थी लक्षित कलेज भएकाले सबैसँग एकैपटक तिर्ने पैसा नहुन सक्छ । त्यसैलाई मध्यनजर गर्दै हामीले बैंकिङ सुविधा दिने तयारी गरिरहेका छौँ । जसमा विद्यार्थीले अध्ययन गरुञ्जेल बैंकबाट ऋण लिएर ब्याजमात्र तिरेपुग्छ । पासवाउट भएपछि किस्ता तिर्ने व्यवस्था मिलाउँदैछौँ । त्यो ऋण अवधि १० वर्षको हुनेछ । त्यो भयो भने पैसाकै अभावमा एउटा विद्यार्थी इन्जिनियरिङ अध्ययनबाट बिमुख हुनुपर्दैन । जसले अभिभावकलाई पनि तनाव हुँदैन । अनि ऋण लिएर अध्ययन गरेको विद्यार्थीलाई प्राथमिकतामा राखेर हिलसाइडले जागिर खोज्नका लागि सहयोग गर्नेछ । यसका अलावा हाम्रोमा उत्कृष्ट फुलटाइम फ्याकल्टीहरु हुनुहुन्छ । जो विद्यार्थीप्रति साह्रै जिम्मेवार हुनुहुन्छ । अत्याधुनिक प्रयोगशाला छ । अर्को भनेको हामीले विद्यार्थीलाई इन्ट्रर्नसीपका लागि सहयोग गर्छौं । विद्यार्थीले निःशुल्क इन्टर्नसीप गर्न पाउँछन् । त्यसैले इन्जिनियरिङ अध्ययन गर्ने विद्यार्थीका लागि हिलसाइड कलेज अफ इन्जिनियरिङ उपयुक्त गन्तव्य बन्न सक्दछ ।

इन्जिनियरिङ शिक्षालाई व्यवस्थित बनाउन राज्यले के गर्नुपर्ला ?

राज्यले पढाईसँगै कामको व्यवस्था गर्नुपर्छ । इन्जिनियर पढेपछि बेरोजगार भयो भने त्यसको जिम्मा राज्यले लिनुपर्छ । अहिले थुपै्र जिल्लामा इन्जिनियरको दरबन्दी खाली छ । सबै स्थानीय तहका प्रत्येक वडामा एक एक जना सिभिल र इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरको व्यवस्थापन गर्न सक्नुपर्छ । यसो गर्दा थुप्रै जनशक्तिलाई व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ ।